ՄԱՅՐԻԿԻՍ

Հայրենիքես հեռացել եմ,
Խեղճ պանդուխտ եմ , տուն չունիմ,
Ազիզ մորես բաժանվել եմ,
Տըխուր-տըրտում, քուն չունիմ:

Սարեն կուգաք, նախշուն հավքե՛ր,
Ա՜խ, իմ մորս տեսել չե՞ք.
Ծովեն կուգաք, մարմանդ հովե՜ր,
Ախըր բարև բերել չե՞ք:

Հավք ու հովեր եկան կըշտիս,
Անձեն դիպան ու անցան.
Պապակ-սրտիս, փափագ-սրտիս
Անխոս դիպան ու անցա՜ն:

Ա՜խ, քո տեսքին, անուշ լեզվին
Կարոտցել եմ, մայրի՛կ ջան.
Երնե՜կ, երնե՜կ, երազ լինիմ,
Թըռնիմ մոտըդ, մայրի՜կ ջան:

Երբ քունըդ գա, լուռ գիշերով
Հոգիդ գըրկեմ, համբույր տամ.
Սըրտիդ կըպնիմ վառ կարոտով,
Լա՛մ ու խընդա՛մ, մայրի՜կ ջան…

պանդուխտ‐օտար երկրում ապրող մարդ
ազիզ‐ սիրելի, թանկագին
կուգանք ‐կգանք
նախշուն ‐սիրուն
հավքեր‐երամ
Մմարմանդ‐կամաց
հովեր‐մեղմ զեփյուռ
անձեն‐ անձայն
պապակ‐ծառավ
փափագ‐երազանք, իղձ
լամ‐հուզվել

Կարդա՛ և լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը։
Մի անգամ, երբմենք տանը չէինք, հորդանձրև է սկսվում, և ճուտիկների բույնը լցվում է ջրով։ Շունը վախենում է, թե նրանք կարող են խեղդվել։ Խելացի շունը պարկում է ջրի մեջ։ Երբ տատիկս գալիս է, տեսնում է, որ շունը մինչև կուծքը պարկած է ջրի մեջ, իսկ ճուտիկները բարձրացել են նրա վրա և խլվլում են։ Այդպես շունը փրկում է փոքրիկ ճուտիկներին։

Continue reading »

Մաշտոցի անվան Մատենադարանում պահվող ձեռագիր մատյանների էջերին վառ կարմիր գույնի շատ գեղեցիկ ման­րանկարներ կան: Դրանց գույներն այնքան պայծառ են, որ թվում է, թե նկարվել են բոլորովին վերջերս, այլ ոչ թե դարեր առաջ: Այդ նկարների համար օգտագործված ներկը ստացել են փոքրիկ միջատից, որը հայտնի է հայկական որդան կարմիր անունով: Այն տարածված է եղել Արարատյան դաշտում:

Continue reading »

Վասկո դա Գամայի ղեկավարած նավատորմը դեպի Հնդկաստան տանող ծովային ճանապարհի հայտնագործման նպա­տակով, շրջանցեց Աֆրիկան հարավից,ապա  հասավ Հնդկաստան և միաժամա­նակ ապացուցեց, որ Աֆրիկան առան­ձին մայրցամաք է:

Continue reading »

Совёнок Филя ждал гостей. Весь день он готовил угощения и накрывал на стол. В назначенный час стали собираться гости. Они вручали Филе скромные подарки, потом начинали тихо беседовать и посматривать на пирог с вареньем. Все ждали поросёнка.

Скоро пять часов, а поросёнка ещё нет, — беспокоился совёнок. Наконец послышались длинные звонки в дверь. Это пришёл поросёнок. Он весь был измазан в грязи. Позади него стоял соловей.

Певчую птицу привёл, — радостно сказал поросёнок. — Он нам песни будет петь. Поросёнок прошёл в комнату и стал со всеми шумно и долго здороваться. Он чуть не опрокинул чашку.

Потом поросёнок плюхнулся на стул, развалился и начал что-то громко рассказывать. Едва не свалил на стол блюдо с пирогами. И чуть не измазался в варенье.

Когда же будем пить чай? — спросил поросёнок. Филя ничего не ответил. Он подумал, что поросёнок ведёт себя неправильно. Но как ему это объяснить?

Словарь

назначить — նշանակել

опрокинуть -շուռ տալ

скромный — համեստ

1.Вопросы

1. Кого ждал Совёнок?
   Совёнок ждал свиню.

2. Что вручали гости Совёнку?
   Совёнку вручали простые подарки.
3. Кого привёл опаздавший поросёнок?
   Опаздавший поросёнок привёл соловья.
4. Как вёл себя поросёнок?
   Поросёнок вёл себя очен пложо.
5. Объясните Поросёнку, как нужно вести себя в гостях.
   Поросёнк должен вести себя в гостях добрым и дружелюбным

2.Впишите нужные слова из текста.
Совёнок Филя ждал гостей . Он накрывал на стол .
Совёнок вручали Филе скроные подарки . Все ждали поросёнка .
Послышались длинные звонки в дверь. Это пришёл поросёнок .
Позади него стоял соловей .

3.Впишите нужные слова

Маленький щеначик, кот , ребёнок .
Собака любит бегать , костчку , лаять .
Наш класс красивый ,светлый , чистый .

Телевизор цветноый , мальенкый , громкый .
Бабушка хорашая , умная , красивая .

4.Запишите в два столбика слова, отвечающие на вопросы КТО? и ЧТО?

Человек, дом, город, мама, дерево, машина, щенок, кит, кузнечик, доктор, стол, люстра, шофёр, книга
КТО? ЧТО? 
Человек дом
мама город
доктор дерево
шофер машина
щенок
кузнечик
стол
люстра

Домашнее задание: «Филя ждет гостей» читать, рассказывать

Ինչպես եղավ, որ մի անգամ
Արջն ու օձը դարձան ընկեր,
Ընկեր դարձան ու բարեկամ։
“Մեկս քնի, Մեկս հսկի,
Իրար շահենք,
Իրար պահենք,
Ընկերովի կյանք վայելենք”։
Այսպես ասին, երդվեցին,
Իրար ազնիվ խոսք տվեցին,
Օձը՝ արջին, արջը՝ օձին։
Անցավ այս կերպ մի ժամանակ։
Եվ շարունակ
Երկու ընկեր սիրով, սրտով
Նստան, ելան ու քուն մտան
Կարգով, հերթով։
Սակայն օձի սողկը բեկ-բեկ
Դուր չէր գալիս արջին երբեք։
Ու մի օր էլ արջը ժայռին
Թիկն էր տվել արևկողի,
Հանկարծ օձը՝ ոլոր-մոլոր
Եկավ, ասես, գաղտագողի։
Վախ ու կասկածն առավ արջին,
Ելավ կանգնեց նստած տեղում։
“Ես ծուռումուռ գնացողին,
Ընկեր լինի, թե կաթնախպեր,
Չէ՜, չեմ սիրում, ես չե՜մ ուզում”։
Գոռաց այսպես և թաթն ուժգին
Դրեց, սեղմեց օձի գլխին
Ու մյուս թաթն օձի մարմնով
Մինչև պոչը քաշեց թափով.
Ապա մոտիկ հոսող գետին
Հանձնեց օձի անկենդան դին։
Եվ նայելով ջրերի հետ
Նետի նման սուրող օձին՝
Գոհ մրթմրթաց բեղերի տակ.
“Ա՛յ, ընկերն էսպես շիտակ
Պիտի լինի.
Դե՛հ, շիփ-շիտակ գնա՛ հիմի”։ 

Տեքստից դուրս գրե՛ք բառակապակցություններ:
կյանք վայելել
խոսք տալ
երկու ընկեր
քուն մտնել
հոսող գետ
սուրող օձ
Գրիր տրված բառերի հոմանիշները:
բարեկամ‐դրակից
լաջվարդ‐լազուր
խնկաբույր‐բուրամնավետ
դյութել‐հրապուրել
տաղանդ‐շնորք
ալարկոտ‐ծույլ
հպարտ‐վեհ
Բացատրիր իմաստը
գաղտագողի‐գողեգող
կաթնախպեր‐հարազատ եղբայր
թեթև ուժգին‐ուժեզ հարված
անկենդան դի‐մահացած մարմին
շիտակ‐ճիշտ

Թվարկիր 28-ի բոլոր բաժանարարները։ Ո՞րն է 28-ի ամենափոքր բաժանարարը, իսկ ո՞րն է ամենամեծը։
1, 28, 2, 4, 14, 7
1 28

2)Գտիր 58 թվի ամենամեծ ու ամենափոքր բաժանարարների գումարը։
58+1=59
3)Քանի՞ բաժանարար ունի 30-ը, ո՞ր թվերն են դրանք։
1, 30, 2, 3, 6, 5, 10, 30-8
4)Թվարկիր 4-ի պատիկ մի քանի թիվ, որոնք փոքր են 36-ից։
1, 2, 4, 8, 12,
5)Թվարկիր  6-ի պատիկ մի քանի թիվ, որոնք մեծ են 30-ից։

6)Թվարկիր  9-ի պատիկ մի քանի թիվ։ Ո՞րն է 9-ի պատիկ ամենափոքր թիվը։
9, 18, 27, 36, 3, 1

7)Հաշվիր 2սմ, 6սմ , 9սմ և 4սմ կողմերով քառանկյան պարագիծը։
2սմ + 6սմ + 9սմ + 4սմ=21սմ

8)Հաշվիր ուղղանկյան պարագիծը, եթե հայտնի է, որ նրա լայնության և
երկարության գումարը 26 է։
26×2=52

9)Հաշվի՛ր 12 սմ և 17 սմ  կողմերով ուղղանկյան պարագիծը և մակերեսը։
12 սմ + 17 սմ=28սմ

10)Գտի՛ր քառակուսու մակերեսը և պարագիծը՝ իմանալով, որ նրա կողմի երկարությունը 11 սմ է։
11×11=121սմ (մակերես)
11×4=44սմ (պարագիծ)

11)Գտիր   9-ի  քառապատիկը։
9×4=36

12)Գտիր  15-ի եռապատիկը։
15×3=45

13) Գտիր  12-ի  կրկնապատիկը։ 
12×2=24

Անուն, ազգանուն Արփի Պողոսյան

Կարդա՛ և կարմիրով ընդգծի՛ր գրությամբ ու արտասանությամբ տարբեր բառերը: /2 միավ. /
հայր‐մայր
փռում‐պատրաստում

Քարանձավում

Արջն աշնանից սկսած քուն է մտնումքարանձավի խորքում: Հայր արջը իր տակ մի քիչ խոտ է փռում և չորացրած տերևներ, իսկ մայր արջը փառավոր անկողին է պատրաստում՝ հատկապես փափուկ խոտերից և մամուռից: Կարծում եք իր հարմարավետության համա՞ր: Ո՛չ,ձագերպիտի բերի,փափուկ անկողինը նրանց համար էպատրաստում:

Եվ փետրվարին, երբ դրսում բուքն է ոռնում,մայր արջն անձավի տաք խորքում աշխարհ է բերում իր զավակներին՝ երկու, երեք, երբեմն՝ նույնիսկ չորս քոթոթ: Դրանք մերկ, կույր և փոքրիկ արարծներ են, ամեն մեկը մի բռնուցքի չափ: Վայելում են մայրական կաթը, քնում են իրենց մոր ջերմ գրկում և դանդաղ մեծանում:

Իսկ մա՞յրը: Նա քնում է մինչև գարուն և քնած (կամ կիսաքուն) էլ կերակրում, մեծացնում է իր քոթոթներին: Նրանց կերակրում է, իսկ ինքը ոչինչ չի ուտում: Իսկ ինչո՞վ է սնվում: Աշնանը հավաքած ճարպով: Դա վիտամիններով հարուստ և շատ սննդարար ճարպ է: Չէ՞ որ արջն այդ ճարպը կուտակել է աշնանը կերած պտուղներից՝ կաղին, հաճար, տանձ, խնձոր, զկեռ, սիզն, մասուր, հաղարջ: Այս պտուղների մեջ շատ արժեքավոր սննդանյութեր կան: Ճարպը շնչառության միջոցով դառնում է և՛ սնունդ, և՛ ջուր, և՛ կաթ: Այնպես որ արջերը գարնանն իրենց անձավներից դուրս են գալիս խիստ նիհարած, առանց ճարպի:

1. Տեքստում հանդիպած հարցական նախադասությունններն ընդգծի՛ր: /1 միավ ./
   Կարծում եք իր հարմարավետության համա՞ր:
   Իսկ ինչո՞վ է սնվում:
   Չէ՞ որ արջն այդ ճարպը կուտակել է աշնանը կերած պտուղներից՝ կաղին, հաճար, տանձ, խնձոր, զկեռ, սիզն, մասուր, հաղարջ:

2. Բնագրի համաձայն, ինչպիսի՞ անկողին է պատրաստում իր համար / 2 միավ ./

Հայր արջը խոտ և չորցած տերևներով է պատրաստում :

Մայր արջը մամուռից և փափուկ խոտերից:

3. Ինչպիսի՞ն են արջի նորածին ձագերը: Դուրս գրի՛ր նրանց նկարագրող հատվածը: /1 միավ. /

Դրանք մերկ, կույր և փոքրիկ արարծներ են, ամեն մեկը մի բռնուցքի չափ: Վայելում են մայրական կաթը, քնում են իրենց մոր ջերմ գրկում և դանդաղ մեծանում:

4. Ինչո՞վ է սնվում մայր արջը: Ընդգծի՛ր ճիշտ պատասխանը: /1 միավոր /

• պտուղներով
• ջրով
• ճարպով

5. Մայրարջնինչպե՞սէկուտակումճարպը: /2 միավ. /

• Աշնանը կերած պտուղներից
• Աշանը կերած ճարպերից
• Ճարպը կուտակվում է ինքն իրեն

6. Հատկանիշ ցույցտվող, (ինչպիսի՞) հարցին պատասխանողբառերըընդգծի՛րկարմիրով, իսկգործողությունցույցտվող(ի՞նչ է աում, ի՞նչ է լինում) հարցերին պատասխանող բառերը՝կանաչով: / 1 միավ. /

ինչպիսի՞ ի՞նչ է աում, ի՞նչ է լինում
չորացրած քու է մտել
փառավորել փռում
կիսաքուն պատրաստվում
ջերմ քնում

7. Գրի՛ր տրված բառերի հոմանիշները: /1միավոր /

• Ճարպ-յուղ
• Սնվել-ուտել
• Անկողին-մահճակալ
• Մերկ-տկլոր

8. Տեքստից բառակապակցություններ դո՛ւրս գրիր: /1 միավոր/

քուն մտնել, հայր արջ, չորս քոթոթ, մայրական կաթ

Գտի՛ր տրված նախադասության ենթական (ո՞վ, ի՞նչը)ու ստորոգյալը(ի՞նչ է անում): Ենթական ներկի՛ր կանաչով, իսկ ստորոգյալը՝ կարմիրով: /2 միավոր/

Արջն աշնանից սկսած քուն է մտնում քարանձավի խորքում:
ենթակա‐արջ
ստորոգյալ‐քուն է մտնում:

Ստուգի՛ր առաջադրանքները և ըստ միավորների գնահատի՛ր կատարածդ աշխատանքը։
14 միվոր

Հին աշխարհի շատ իմաստուններ համոզված Էին, որ հյուսիսային կիսագնդում ընկած հսկայական ցամաքի պես, երկրագնդի հավասա­րակշռության պահպանման համար, հարավային կիսագնդում պետք է գտնվի մեծ, ամբողջական ցամաք: Այդ անհայտ ցամաքը փնտրել են շատ ծովագնացներ, որի արդյունքում հայտնաբերվել են Խաղաղ, Ատլանտյան և Հնդկական օվկիանոսների անհայտ շրջաններ, մեծ ու փոքր բազմաթիվ կղզիներ:

Հարավային մայրցամաքի հայտնագործմամբ զբաղվել են Եվրոպայի բոլոր ծովային հզոր տերությունները: Դրանցից ուշագրավ են հոլան­դացիների արշավախմբերի՝  հատկապես Աբել Թասմանի գլխավորած արշավախմբի հետազոտությունները: Թասմանը 1642 թվականին դուրս գալով Բատավիայից (Ջակարտա)՝ մոտենում Է Ավստրալիայի հյուսիսային ափերին: Այնուհետև Խաղաղ օվկիանոսում մի շարք կղզիների ուսումնասիրությունից հետո նավարկում է Ավստրալիայի արևելյան ու հարավային ափերով: Թասմանը, նավարկելով հարավային անհայտ մայրցամաքի առափնյա ջրերով և հայտնագործելով Ավստրալիան, ապացուցեց, որ վերջինիս տարածքը այնքան Էլ մեծ չէ: Սակայն հո­լանդացիները աշխարհագրական այս հայտնագործությունը գաղտնի պահեցին, և աշխարհին Ավստրալիան հայտնի դարձավ ավելի քան մեկ դար հետո՝  անգլիացի ծովագնաց Ջեյմս Կուկի շուրջերկրյա ճանապար­հորդությունների արդյունքում: Կուկը երկրագնդի խոշոր ուսումնա­սիրողներից է և իրականացրել է երեք շուրջերկրյա ճանապարհոր­դություններ:

Կուկին հանձնարարված էր Բրիտանա­կան կայսրությանը ենթարկելու նպատակով հայտնաբերել Խաղաղ օվկիանոսի հարա­վային շրջանների ջրերում գտնվող անհայտ ցամաքային տարածքներ: 1769-1771 թվա­կաններին նա իրականացնում է առաջին շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը: Դուրս գալով Անգլիայից՝ Կուկը կտրում-անցնում է Ատլանտյան օվկիանոսը, շրջանցում Հարա­վային Ամերիկան և ուղղվում դեպի Խաղաղ օվկիանոսի ջրերում գտվող Ընկերության կղզիներ: Այստեղից դուրս գալով՝ Կուկը ուղևորվում է դեպի հարավ, հասնում Նոր Ձելանդիա կղզիներ: Այդ կղզիների շուրջը նավարկելով՝ նա նախ ապացուցում է, որ դրանք կղզիներ են, ապա՝ կազմում է դրանց մանրամասն քարտեզը: Նոր Զելանդիայից Կուկը նախ՝ ուղևորվում է արևմուտք, ապա՝ Ավստրալիայի ափերը հասնելուց հետո, թեքվում է դեպի հյուսիս և դրանց երկայնքով շարունակում նավարկությունը մինչև մայրցամաքի հյու­սիսային ծայրակետը: Նա Ավստրալիայի արևելյան ափերը հայ­տարարում է Անգլիայի տիրապետության տակ գտնվող շրջաններ և դրանք մի ընդհանուր անունով կոչում «Նոր Հարավային Ուելս»: Դրանից հետո Կուկը վերադառնում է Անգլիա:

Անգնահատելի է Ջեյմս Կուկի բոլոր ճանապարհորդությունների նշանակությունը: Նրա ավանդը վիթխարի է ոչ միայն Ավստրալիայի հայտնադործման մեջ, այլև Համաշխարհային օվկիանոսի տարբեր շրջանների հետազոտման, նոր կղզիների հայտնադործման և Անտարկտիդա մայրցամաքի հայտնադործման նախապատրաստման գործում: Նա նկատելիորեն ընդարձակեց Բրիտանական կայսրության սահմանները: Պատահական չէ, որ Կուկի հայտնագործած կղզիների մեծ մասը և Ավստրալական Միությունը այժմ մտնում են Բրիտանական Համագործակցության երկրների մեջ:

Ջ. Կուկի վաստակը մարդկության առջև բարձր է գնահատվել, և նրա անունով են կոչվում ավելի բան 20 աշխարհագրական օբյեկտ՝ լեռ, կղզիներ, նեղուց:

Հետագայում, երբ ուսումնասիրվեցին Ավստրալիայի բուսական և կենդանական աշխարհը, բնական հարստությունները, հայտնի դարձան յուրօրինակ պարկավոր կենդանիները՝ կենգուրուն, կոալան (պար­կավոր արջ), աշխարհի խոշոր ծառատեսակներից էվկալիպտը և այլն: Կուկի կողմից Ավստրալիայի հայտնադործումից հետո անգլիա­ցիները գաղութացրին այս յուրօրինակ մայրցամաքը: Մայրցամաքի առանձին մասեր յուրացնելիս նրանք մասսայաբար ոչնչացնում էին տեղաբնիկներին: Անգլիացիներն այստեղ բերեցին դինգո շանը, ճագարներին, որոնք նպաստավոր բնական պայմանների շնորհիվ վայրենացան և այնքան բազմացան, որ այժմ լուրջ վնասներ են հասցնում ոչ միայն մշակաբույսերի ցանքսերին, այլև վայրի բնությանը: Այժմ Ավստրալիա մայրցամաքում գտնվում է բավականին զարգացած մի պետություն՝ Ավստրալական Միությունը: