1․ Օգտագործելով բոլոր թվանշանները գրիր ամենափոքր թիվը։
1023456789

Continue reading »

Պատկերացնել շանը կամ կատվին առանց պոչի, գրեթե անհնար է: Հետաքրքիր է` կենդանիների ինչի՞ն է պետք պոչը, ինչո՞ւ նրանք պոչ ունեն…

Պարզվում է, որ պոչը շատ կարևոր դեր է խաղում կենդանիների կյանքում, այն նրանց մարմնի կարևոր մասն է: Մի մասն այն օգտագործում է ցատկելու, մյուս մասը` տեղաշարժվելու համար:Եթե կենդանիներին համեմատենք մեքենայի հետ, ապա պոչը կլինի նրանց ղեկը: 

Ձիերին, կովերին և մի քանի այլ կենդանիների պոչն օգնում է ամռանը պաշտպանվել ճանճերից, մոծակներից:

Շների մոտ պոչը տրամադրութան ցուցանիշն է. օրինակ՝ տիրոջը տեսնելիս շունն ուրախությունից թափահարում է պոչը, իսկ եթե այն ներքև է պահած կամ սեղմված է, նշանակում է, որ կենդանին ինչ-որ բանից վախեցած է:

Որոշ կենդանիների  պոչը տաքացնում է ցուրտ եղանակին: Այդպիսին են կզաքիսը, աղվեսը, գայլը և էլի շատ ու շատ կենդանիներ: Ձմռանը, երբ նրանք պառկում են քնելու ձյան վրա, կծկվում և պոչով փակում են իրենց քիթը, որպեսզի այն չսառչի:

Խորամանկ աղվեսն առանց պոչի պարզապես չի կարող ապրել, որովհետև շները նրան կբռնեն, իսկ պոչի օգնությամբ նա խաբում է: Պոչը ուղղում է դեպի ձախ, իսկ ինքը փախչում ՝աջ:

Շատ կենդանիներ պոչն օգտագործում են վազքի ժամանակ հավասարակշռությունը պահելու համար: Հենց այդ պատճառով էլ սկյուռիկին անհրաժեշտ է պոչը , երբ նա մի ճյուղից մյուսն է ցատկում: Եվ նրա փամփլիկ պոչը ծառայում է իբրև օդապարիկ:

Իսկ կապիկներին պոչն օգնում է սնունդ գտնել. պոչով կախվելով ճյուղերից՝ նրանք թաթերով կարողանում են պտուղներ պոկել:

Առաջադրանք

1. Ի՞նչ դեր ունի պոչը կենդանիների կյանքում:
   Կենդանիների մի մասն այն օգտագործում է ցատկելու, մյուս մասը` տեղաշարժվելու համար:
2. Տեքստից դո՛ւրս գրիր այն հատվածը, որտեղ նկարագրվում է շան տրամադրությունն ըստ պոչի:
   Շների մոտ պոչը տրամադրութան ցուցանիշն է. օրինակ՝ տիրոջը տեսնելիս շունն ուրախությունից թափահարում է պոչը, իսկ եթե այն ներքև է պահած կամ սեղմված է, նշանակում է, որ կենդանին ինչ-որ բանից վախեցած է:
   
   
3. Ընդգծի՛ր ճիշտ պատասխանը: Կապիկներին պոչն օգնում է՝

• արագ վազել,
• ազատվել թշնամիներից,
• ձմռան ցրտին տաքանալ,
• պոչով կախվել ճյուղերից ու թաթերով բանան պոկել:

4. Ո՞ր կենդանին է խաբում իր պոչով:
   Կենդանիներից միյան աղվեսն է, որ կարողանում է խաբել շներին
5. Ընդգծի´ր սխալ պատասխանը։
   Ձիերն ու կովերը պոչի օգնությամբ քշում են ճանճերին:

• Ձիերն ու կովերը պոչի օգնությամբ սնունդ են հայթայթում:

6. Գրի´ր՝ ի՞նչ նոր բան իմացար կենդանիների պոչի մասին:
   Խորամանկ աղվեսն առանց պոչի պարզապես չի կարող ապրել, որովհետև շները նրան կբռնեն, իսկ պոչի օգնությամբ նա խաբում է: Պոչը ուղղում է դեպի ձախ, իսկ ինքը փախչում ՝աջ:
7. Գրի´ր կապույտ ներկված բառերի հականիշները.

Անհնար‐հնարավոր
ուրախությունից‐տխրություն

ներքև‐ վերև
ցուրտ‐տաք

8. Գրի´ր տեքստում հոգնակի թվով գործածված 2 բառ:
   Կենդանաներ, կապիկներ
9. Գրի՛ր պոչատ, ճերմակ, փափուկ, խաբել, բառերի հոմանիշները:
   պոչատ‐պոչավոր
   ճերմակ‐սպիտակ
   փափուկ ‐ փամփլիկ
   խաբել‐ստել
   
   
   
10. Ընդգծի´ր ճիշտ պատասխանը։ «Պոչ», «աղվես» բառերը ցույց են տալիս.

• առարկա,
• թիվ,
• հատկանիշ
• գործողություն:

Տեառնընդառաջը (Տրնդեզ, Տանդառեջ, Տնդալեշ, Տառինջ-տառինջ և այլն) Հայ առաքելական եկեղեցու անշարժ տոներից է և նշվում է փետրվարի 13-14-ին՝ Քրիստոսի Սուրբ Ծննդյան և Աստվածահայտնության տոնից 40 օր հետո:

 Ըստ եկեղեցական ավանդության, երբ Հիսուսին բերում են տաճար, դրա արևելյան կողմի դռները, որոնք նախկինում չէին բացվել, ուժեղ դղրդյունով բացվում են, և մարդիկ իրենց ճրագներով դուրս են գալիս տներից` տեսնելու` ինչու է այսպիսի աղմուկ բարձրացել:

Նրանք ակամայից իրենց ճրագներով լուսավորում են Հիսուսի ճանապարհը դեպի տաճար: Այստեղից էլ առաջացել է «Տեառնընդառաջը», որը նշանակում է Տիրոջն ընդառաջ: Տոնի խորհուրդն էլ Տիրոջն ընդառաջ գնալն է: Տեառնընդառաջի ծիսական արարողակարգն սկսվում է փետրվարի 13-ի երեկոյան. եկեղեցական օրացույցի համաձայն՝ երեկոյան ժամերգությունից հետո փոխվում է օրը, և փետրվարի 14-ն սկսվում է փետրվարի 13-ի երեկոյից:Եկեղեցական կարգի համաձայն` տոնի նախօրեին` երեկոյան ժամերգությունից հետո, կատարվում է նախատոնակ, որն ազդարարում է տոնի սկիզբը: Կանոնի համաձայն՝ նախատոնակի արարողության ավարտին կատարվում է Անդաստանի կարգ` աշխարհի չորս ծագերի, արտերի և այգիների օրհնություն:Անդաստանին հաջորդում է մոմերի օրհնության արարողությունը:  Օրհնված մոմի կրակով էլ վառում է Տեառնընդառաջի խարույկը`  որպես Քրիստոսի լույսի խորհրդանիշ:

Հնում ծնողներն առաջնեկ տղա երեխային քառասուն օրականում տանում էին տաճար։ Հովսեփն ու Մարիամը մանուկ Հիսուսին նույնպես տանում են տաճար։ Սիմեոն անունով մի ազնիվ ու արդար մարդ, Հիսուսին տեսնելով, հասկանում է, որ նա փրկություն ու լույս կլինի մարդկանց համար և ընդառաջ է գալիս նրանց։ Այստեղից էլ առաջացել էՏյառնընդառաջը, և նվիրված է քառասնօրյա Հիսուսին տաճար բերելուն։ Այն շատ է սիրվելի դարձել բոլորի կողմից, քանի որ այդ տոնը նվիրված է Հիսուսին։

Ասում են, որ հեթանոս հայերը նույնպես ունեցել են այպիսի տոն, որը ասոցացրել են կրակի ու արևի աստծու հետ, գարնան գալստի հետ:

Պատասխանիր հարցերին՝

1. Գրի՛ր Տեառնընդառաջ բառի բացատրությունը:
   Տեառնընդառաջ բառը կապված է Հիսուս Քրտիսոսի հետ: Երբ մանուկ Հիսուսին բերում են տաճար՝ մարդիկ նրան դիմավորում են ճրագներով: Այստեղից էլ առաջացել է «Տեառնընդառաջը», որը նշանակում է Տիրոջն ընդառաջ:
2. Հեթանոս հայերի հետ ի՞նչ կապ ուներ այս տոնը:
   Հեթանոս հայերը նույնպես ունեցել են այպիսի տոն, որը ասոցացրել են կրակի ու արևի աստծու հետ, գարնան գալստի հետ:
3. Մասնակցե՞լ եք այս տոնին, մի փոքր նկարագրեք ձեր տեսածը:
   Մի անգամ ես և մայրս Տեառընդառաչին մասնաքցեցինք, երբ եկեղեցի էինք գնացել: Դրսում մեծ խարույկ էր վառվում, որտեղ նորապսակները շրջան էին կազմել: Մենք էլ միացանք մարդկանց և խարույկի վրայով թռանք:
4. Տեառնընդառաջի ժամանակ ի՞նչ սովորույթներ են  ընդունված:
   Տեառնընդառաջի ժամանակ խարույկի ծուխը որ կողմը որ թեքվում էր չամասնուցած աղջիկների ընտրյալը լինու էր այդ ուղղությունից, : Այդ օրը կարող էին անգամ ծաղրել թագավորին, բայց թագավորը իրավունք չուներ պատժել տվյալ մարդուն:

Like the legend of the phoenix, huh All ends with beginnings What keeps the planet spinning, ah The force from the beginning, hm, look

We’ve come too far To give up who we are So let’s raise the bar And our cups to the stars

She’s up all night ’til the sun I’m up all night to get some She’s up all night for good fun I’m up all night to get lucky We’re up all night ’til the sun We’re up all night to get some We’re up all night for good fun We’re up all night to get lucky

The present has no ribbon Your gift keeps on giving What is this I’m feeling? If you wanna leave I’m with it, ah

We’ve come too far To give up who we are So let’s raise the bar And our cups to the stars

She’s up all night ’til the sun I’m up all night to get some She’s up all night for good fun I’m up all night to get lucky We’re up all night ’til the sun We’re up all night to get some We’re up all night for good fun We’re up all night to get lucky

We’re up all night to get some We’re up all night for good fun We’re up all night to get lucky

We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky

She’s up all night ’til the sun I’m up all night to get some She’s up all night for good fun I’m up all night to get lucky We’re up all night ’til the sun We’re up all night to get some We’re up all night for good fun We’re up all night to get lucky

We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky

We’re up all night to get- We’re up all night to get- We’re up all night to get- We’re up all night to get We’re up all night to get- We’re up all night to get- We’re up all night to get- We’re up all night to get-

We’re up all night to get- (together) We’re up all night to get (let’s get funked again) We’re up all night to get funky We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky

We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky We’re up all night to get lucky

We’ve come too far To give up who we are So let’s raise the bar And our cups to the stars

She’s up all night ’til the sun I’m up all night to get some She’s up all night for good fun I’m up all night to get lucky We’re up all night ’til the sun We’re up all night to get some

Բարեկենդան բառացի նշանակում է կենդանություն, բարի կյանք: Բարեկենդան բառը կազմված է բարի և կենդանություն բառերից, գրաբարում/հին հայրենեում/ նշանակել է ուրախություն:

Տոնը կապ է ունեցել գարնան սկսվելու հետ: Եվ պատահական չէին զվարճությունները, որոնք արթնացող բնությանը ուրախ դիմավորելու, մարդկանց վերակենդանացնելու խորհուրդ ունեին: Ու մարդիկ մաղթում էին միմյանց` բարի կենդանություն: Տոնին պատրաստվում և մասնակցում էին բոլորը` մեծ, թե փոքր: Երկու- երեք օր առաջ կանայք և տղամարդիկ դադարում էին աշխատել , զանազան խաղեր էին խաղում, զվարճանում երեխաների պես: Հավաքվում էին մեծ ու փոքր, մի կողմ էին դրվում պետական կամ եկեղեցական օրենքները, ամեն մարդ առանց քաշվելու ասում էր իր խոսքը: : Բարեկենդանի երեկոն բարեկամներն ու հարազատները միասին էին անցկացնում: Կուշտ ուտում էին ու խմում, քանզի առջևում յոթշաբաթյա պասն էր: Ամենավերջում ուտում էին ձու` բերանը կողպելու համար, որպեսզի Զատիկին դարձյալ ձվով այն բանան։Բուն Բարեկենդանի նախորդ օրը՝ շաբաթ երեկոյան, ժամերգության ընթացքում եկեղեցու խորանի վարագույրը քաշվում է, խորանը ծածկվում է և այսպես շարունակվում է քառասունօրյա պասի ընթացքում: Պասի ժամանակ մատուցվում է փակ պատարագ. ամուսնություններ տեղի չեն ունենում, արգելվում է մատաղ անել, մինչ թույլատրվում է մկրտություն և նշանդրեք կատարել:Բարեկենդանը այնքան սիրված, ժողովրդական, սպասված տոն էր, որ հայ ժողովրդի կողմից այն ընկալվել է որպես ամենաազգային (հայոց ազգի օրեր), ինչպես նաև ամենաերջանկաբեր տոնը, խրախճանք, ճոխ և առատ ուտելիքներ վայելելու օր:

Կերպարանափոխված կամ դիմակավորված խմբերով զվարճախաղերը և թատերական ներկայացումները Բարեկենդանի առավել սիրված հանդիսություններն էին: Դրանց մասնակցում էին թե երեխաները, թե մեծահասակները:

Արտաքինը պիտի հնարավորին չափ ծիծաղաշարժ լիներ, դեմքերին դնում էին ծիծաղելի դիմակներ կամ մուր, ալյուր քսում, ածուխով ներկում: Երեխաները տեսարան էին ներկայացնում գյուղի կյանքից կամ խաղում էին որևէ սրամիտ սյուժե:

Զվարճախաղերից առավել  տարածված էին վեգը,  ընկուզախաղերը և Ճոճախաղերը: Երեխաները գետնին փոքրիկ փոսեր են փորում, ապա հերթով մեկը մյուսի հետևից ընկույզը գլորում այնպես, որ առանց նշանակված գծից շեղվելու ընկույզն ընկներ մի փոսի մեջ: Հաջողվածը բոլոր գլորած ընկույզները յուրացնում էր:

Բարեկենդանի խոհանոց

Բարեկենդանին նախապատվությունը տրվում է մսեղենի,կաթնեղենի առատությանը: Տավարի, ոչխարի և թռչնեղենի մսից պատրաստում էին զանազան ճաշատեսակներ: Առաջին օրերին պատրաստում էին մեծ քանակությամբ գաթա ու հալվա: Երեկոյան ուտում էին կաթնապուր, մածուն, խաշած ձու:

Жил-был Кролик, очень скромный и вежливый. Однажды шёл он домой и вдруг увидел Лисицу. Она возвращалась в лес. Ей не удалось стащить курицу, и она была очень голодна и сердита.
Кролик испугался. Бежать, но куда? Кролик бросился к пещере. Он не знал, что там его ждала другая опасность. В пещере жила Змея. Кролик был хорошо воспитан. Он знал, что без разрешения в чужой дом входить нельзя. Присев на задние лапки, Кролик вежливо сказал:

-Здравствуйте, добрая пещера! Разрешите мне, пожалуйста, войти!
До чего же обрадовалась Змея, услышав голос Кролика! Она очень
любила кроличье мясо.

-Входите, входите! — ласково прошипела она, желая обмануть Кролика.
Но Кролик прекрасно понял, с кем он говорит.

-Простите, что побеспокоил вас, — сказал он. — Я совсем забыл, что меня ждут дома. До свидания! — и бросился бежать со всех ног.
Прискакал Кролик к своему дому и подумал о том, что вежливость ещё никому никогда не повредила.
Змея же свернулась в клубок и прошипела:

-Лучше бы я ему не отвечала! Ох уж эти мне вежливые кролики! Нужно было ему просить разрешения войти?

Словарь

скромный-համեստ; опасность-վտանգ;
стащить-украсть; пещера-քարանձավ

1.Ответьте на вопросы

1. Как говорил Кролик?
-Здравствуйте, добрая пещера! Разрешите мне, пожалуйста, войти

2. Что спасло Кролика?
   -Простите, что побеспокоил вас
3. О чем подумала змея?
   -Лучше бы я ему не отвечала! Ох уж эти мне вежливые кролики! Нужно было ему просить разрешения войти?
4. Какие вежливые слова ты знаешь?
   добро пожаловать, милый, пожалуйста.
5. Какие слова приветствия и прощания ты говоришь взрослым, а какие своим друзьям?
   взрослым‐добрый вечер, доброе утро
   друзьям‐приветьики,, до вечер

2.Соедини слова. Составь предложения с этими словосочетаниями.

цветные карандаши, новогодняя елка, вкусные яблоки, пушистый хвостик, веселая песенка

3.Составьте из данных слов предложения и запишите.
а). испекла, чудесный, Мама, хлеб;
Мама испекла чудесный хлеб.
б). простил, мышей, глупых, Кот Леопольд;
Кот Леопольд простил глупых мышей.
в). схватил, бросил, Медведь, и, лапой, на берег, рыбу;
Медведь схватил рыбу лапой и бросил на берег.
г). Увидели, пушистый, лисий, в кустах, хвост, дети
Увидели дети в кустах хвост пушистый лисий.

4.Разделите слова для переноса. Подчеркните слоги, которые начинаются с гласной буквы. О б р а з е ц: сли-ва
Игра, заяц, окно, клоун, яблоко, поезд, картина, арбуз, персик

иг-ра, за-яц, ок-но, кло-ун, яб-ло-ко, по-езд, кар-ти-на, ар-буз, пер-сик

Домашнее задание: «Вежливый кролик» читать, рассказывать

Եկեղեցական տոների օրերը հնում անվանվել են “Խափան”, քանի որ այդ օրերին խափանվել է աշխատանքը։ Խափան օրեր էին Զատիկն ու Ամանորը, որոնց ժամանակ տոնական ուտեստներ էին պատրաստվում։ Դրանցից մեկը Խափանան էր, որը դարեդար փոխանցվելով հասել է մինչև մեր օրերը՝ վերափոխվելով Ղափամայի։ Մեկ այլ նմանատիպ ուտեստ է Խափաման։

. Խափանա (Ղափամա)

Բրնձով, մեղրով, չրեղենով լցոնված դդում։ Կան նաեւ Խափանայի՝ գառան, հավի մսով, կոլոլակով եւ այլ տարբերակներ։

. Խափամա

Համեմված բլղուրով լցոնված ոչխարի փորոտիք, որը եփում են թոնրում՝ պուտուկի մեջ։

Պատրաստում են դդումով․ կեղևը մաքրում են, վերևի մասը կափարիչանման կտրում, կորիզները հանում, մեջը լցնում խաշած բրինձ, չամիչ, յուղ, մեղր և համեմունք։ Եփում են կավե ամանի մեջ՝ թոնրում, փռում։

Ղափաման եփում են նաև մսով․ գառան կամ ուլի փորի մեջ ձավարի, սոխի և ռեհանի հետ խառնած միսը մոտ 5-6 ժ եփում են բերանը խուփով ծածկած և շուրջը խմորով ծեփած (գոլորշին դուրս չգալու համար) կճուճի մեջ՝ թոնրում: